آداب میهمانی

میهمان داری و سفره داری یکی از صفات پسندیده است که علاوه بر اینکه در فرهنگ مردمی نشان از سخاوت و کرم صاحب سفره است، در فرھنگ دینی ما نیز بسیار ممدوح بوده و به آن بسیار سفارش شده است؛ با این حال میهمانی و میهمانداری هم آدابی دارد که اگر رعایت شود هم میهمان از حضور خود در میهمانی دلشاد است و هم میزبان از زحمتی که متقبل شده راضی و خرسند ... در آموزه های دینی ما میهمانحبیب خدا و مایه برکت است، ھدیه ای از سوی پروردگار و عامل افزایش رزق و سبب آمرزش گناھان صاحبخانه و سبب نزول مغفرت الهی است. رسول خدا صلوات الله علیه فرمودند:"ھنگامی که خداوند اراده کند نسبت به جمعیتی نیکی نماید ھدیه گرانبهائی برای آن ھا می فرستند." عرض شد: ای رسول خدا چه ھدیه ای؟ فرمود:  " میهمان ، که با روزی اش وارد میشود و گناھان خانواده را با خود میبرد و بخشوده میشوند."

موارد سفارش به ولیمه و میهمانی

 پیامبر اکرم  ( ص ) می فرمایند: ولیمه و میهمانی در پنج چیز، سنّت است:

     ازدواج و عروسی

     عقیقه ( قربانی روز هفتم پس از تولّد نوزاد )

     ختنه کردن پسر

     ساختن یا خرید خانه نو

     بازگشت از سفر حج

 

به غذایی که در موارد یاد شده در حدیث فوق، داده میشود ولیمه میگویند که یکی از سنتھای حسنه پیامبران است و بهتر است مومنان و مخصوصاً فقرا را برای خوردن غذا دعوت کنند و بر مؤمنان نیز لازم و مستحب مؤکد است این دعوت را بپذیرند، هر چند روزه مستحبی گرفته باشند.

 

آداب میهمانی و میهمان داری

نخستین و مهمترین ادب میهمان داری، نیّت آن است و میهمانی دادن زمانی ارزش دارد، که به خاطر خدا و به قصد سیر کردن شکمی گرسنه یا شاد کردن برادری مؤمن یا تقویت رابطه های خویشاوندی و صله رحم باشد. گاهی میهمانی دادن، ریاکاری است و گاه نوع غذا و مکان میهمانی و کیفیت سفره چیدن به جهت خودنمایی است. همچنان که گاه برخی از افراد، شایستۀ ضیافت نیستند و با انگیزه های ریاکارانه و حسابگرانه و مصلحت اندیشانه دعوت میشوند. همه اینها ناروا و هدر دادن نعمتهای الهی است و علاوه بر خسران مادّی، عذاب الهی را نیز به دنبال دارد چرا که رسول مکرّم اسلام ( ص ) می فرمایند : هر کس غذایی را از روی ریا و خودنمایی میهمانی دهد، خداوند در روز قیامت همانند آن را از طعام های دوزخی به او میخوراند.

 

علاوه بر این موضوع، چند نکتۀ دیگر نیز در آموزه های دینی ما در خصوص آداب میهمانی دادن و میهمانی رفتن بیان شده است که در خور توجّه و عمل به آن موجب آسایش دو دنیای میزبان و میهمان است:

 

 - ابتدا خویشان و نزدیکان خود را دعوت کند که یکی از راهھای صله رحم و موجب رضایت خداوند و ثواب و برکات مضاعف  است. در بین فامیل، اولویت با کسانی است که متدیّنتر باشند.

-  بهتر است کسی را که میداند پذیرفتن دعوت برایش زحمت دارد و وقتی هم که بیاید به گونه ای باعث ناراحتی حاضران می شود، دعوت نکند.

- اگر افراد معیّنی را به میهمانی دعوت کرده اند، دیگران ( مانند فرزندان و ... ) را همرا ه خود نبرند که علاوه بر اینکه خلاف ادب است موجب حق نیز می شود.

امام صادق علیه السّلام  در این زمینه می فرمایند: هرگاه یکى از شما به میهمانى دعوت شد، فرزندش را به دنبال خود راه نیندازد که اگر چنین کند، کار حرامى کرده و غاصبانه وارد خانه میزبان شده است.
- از میهمان با روی خوش استقبال کند و او را به هنگام ورود، با گرفتن لوازم و وسائل همراه او یاری کند. حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السّلام می فرمایند: از سه کار حیا نباید کرد: خدمت به میهمان، از جا برخاستن در برابر پدر و آموزگار خویش و طلب حق گرچه اندک باشد.

- اگر میهمان هدیه ای آورد آن را قبول کند.

- هنگامی که  کسی بدون دعوت قبلی به منزل او وارد شد فقط هر آنچه در خانه دارد برای پذیرایی او مهیّا کند و بیش از آن خود را به زحمت نیندازد؛ امّا  اگر فردی را به خانۀ خود دعوت کرد برای پذیرایی بهتر ، تلاش کند. ( اِذا اَتاکَ اَخوکَ فَآتِهِ بِما عِندَکَ وَ اِذا دَعَوتَهُ فَتَکَلَّف لَهُ - حضرت امام صادق علیه السّلام )  و البتّه باز هم  بیش از توان خود، خود و خانواده اش را به زحمت نیندازد. ( رسوال اکرم ( ص ) : لا یَتَکَلَّفَنَّ أَحَدٌ لِضَیفِهِ مالا یَقدِرُ؛ )

- کاری را به میهمان واگذار نکند.( قال الصّادق علیه السلام : نَهى رَسولُ اللّه صلى الله علیه و آله عَن أن یُستَخدَمَ الضَّیفُ)

- هرگاه یکى از شما به خانه برادرش وارد شد، هر جا صاحب خانه گفت همان جا بنشیند، زیرا صاحب خانه به وضع اتاق خود از میهمان آشناتر است. ( حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام )

- میزبان تمام غذا را حاضر کند و یا هر چه موجود است قبلاً به اطلاع میهمانان برساند.

- میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند، و بعد از همه دست بکشد، و پیش از غذا اوّل میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همین طور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته، و بعد از غذا اوّل کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همین طور تا به میزبان برسد؛ و این برای آن است که که میهمانان در خوردن غذا و شستن دست ها خجالت نکشند.
 

- میزبان و میهمان شاکر نعمتهای خدا باشند. رسول اکرم ( ص ) در این زمینه می فرمایند: انسان را همین گناه بس، که آنچه را که تقدیم برادران میهمان خود مى کند کم شمارد و میهمان را همین گناه بس، که آنچه را که میزبانشان براى آنها فراهم مى کند کم شمارد.

- میهمان شدن هم قدر و اندازه دارد. به فرمایش رسول اکرم ( ص ) : میهمان تا دو شب پذیرایى مى شود، از شب سوم جزو اهل خانه به شمار مى آید و هر چه رسید بخورد.

 

منابع:

سایت Aviny.com - احادیث موضوعی/مهمان

سایت Wiqifegh.ir - موضوع مهمان داری

 تدوین : امور تغذیۀ دانشگاه حضرت معصومه سلام الله علیها - شهریور 95