آداب و رموز غذا خوردن

آداب و رموز غذا خوردن

خداوند متعال جهان را با پیچیدگیها و در هم تنیدگی های بسیاری آفریده است که عقل بشر به کنه آن نخواهد رسید؛مگر آنکه خود خداوند به مهربانی خود آن ها برای ما بازگو کند. شاید کمتر کسی فکر کند که چگونه غذا خوردن افراد چه تأثیراتی در زندگی آنها دارد؛ امّا احادیث نبی مکرم اسلام و حضرات ائمه معصومین علیه السلام گوشه ای از این رموز را بر ما آشکار می سازد: 

 

اوّل: دست های خود را پیش از غذا و بعد از آن بشویید؛ که فرموده اند شستن دست ها قبل و بعد از غذا فقر را از بین می برد، روزی را زیاد می کند و همّ و غم را برطرف می سازد.

 

دوّم: نعمت را خدا می دهد؛ به نعمت خدا راضی باشید؛ غذا را با نام خدا و گفتن "بسم الله " شروع کنید؛ و در پایان غذا هم خداوند را شکر کنید؛ و فرموده اند اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هرکدام از آنها "بسم الله" بگوید؛ و چنانچه کسى فراموش مى‌کند برای هر نوع غذا بسم اللّٰه بگوید، بگوید: «بسم اللّٰه على أوّله و آخره»

گفتن "بسم الله " پیش از خوردن غذا جدای از این که ادب بندگی است، موجب برطرف شدن مضرات احتمالی غذا هم می شود؛ چنانچه فرموده اند اگر بنده با نام خدا زهر هم بنوشد بر او اثر نکند ( مگر آنکه خدا بخواهد )؛ در قضیه به شهادت رسیدن آیت الله مدرس است که مآمورین قتل او نخست به او کاسه ای آب مسموم خوراندند؛ او بسم الله گفت و آن را نوشید و سم بر او اثر نکرد؛ ناچار آن فقیه مجاهد را با خفه کردن به شهادت رساندند. 

و اما شاکر بودن موجب تدام و افزونی نعمت است؛ که حضرت علی علیه السلام می فرماید: « نعمت » به « شکر »  متصل شده است و شکر نیز به « فزونی » و این دو همواره با هم اند؛ از این رو هیچگاه رشته فزونی از سوی خدای متعال بریده نمی شود مگر آن که رشته شکر از طرف شاکران بریده شود.   

 

سوّم: اوّل غذا و آخر آن اندکی نمک بخورید؛ که پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم به على علیه السّلام فرمود: اى على! غذا را با نمک شروع کن و به نمک ختم کن که نمک، شفاى هفتاد بیمارى از جمله جنون و جذام و برص (پیسى) و گلو درد و دندان درد و شکم ‌درد مى‌باشد.

 

چهارم: حتی الامکان با دست راست غذا بخورید؛ که از پیامبر اسلام (ص) روایت شده است که فرمود: (( خوردن با دست چپ، از نافرهیختگى است.)) (( هر کس با دست چپ بخورد، شیطان نیز همراه با او می‌خورد و هر کس با دست چپ بنوشد، شیطان نیز همراه با او می‌نوشد))؛ البته، طبیعی است افرادی که دست راست ندارند و یا دست راست آنان توانایی‌های لازم را ندارد و حتی چپ‌دست‌ها - در صورت عسر و حرج - مشمول این موضوع نمی شوند.

 

پنجم: اگر غذا را بادست می خورید آن را به صورت سه انگشتی یا بیشتر بردارید که فرموده اند:خوردن با یک انگشت، خوردن شیطان است و با دو انگشت، خوردن متکبران است و با سه انگشت، خوردن پیامبران است.

همچنین در خوردن با دست توصیه شده که بعد از غذا انگشتان خود را هم بلیسید؛ علت آن را من پیدا نکردم و جزء دیگر موارذ بسیاری است که دانش بشر بعد ها به آن پی خواهد برد؛ اما اگر حکمت آن را نمی دانیم می توانیم به اعتبار گویندگان آن به آن عمل کنیم و از نتایج آن بهره ببریم.  

 

ششم: عجله نکنید؛ غذا را خوب بجوید؛ سر سفره زیاد بنشینید و غذا خوردن را طول بدهید؛ که از امام صادق علیه السّلام نقل شده است که فرمود: نشستن سر سفره را طولانى کنید که آن مقدار که سر سفره هستید از عمر شما حساب نمی شود.

 

هفتم: اگر سیر هستید غذا نخورید که موجب پیسی می شود و حماقت می آورد.

 

هشتم: نان مظهر نعمت های خدا و بسیار محترم است؛ با آوردن نان به سفره منتظر چیز دیگر نباشید و با نان شروع کنید؛ ظرف غذا را هم روی نان نگذارید. که فرموده اند باعث بینوایى و ابتلا به بیمارى جذام است. حتی الامکان از بریدن نان با کارد و لوازم برنده هم بپرهیزید که برکت آن را می برد؛ این موضوعی است که امروزه بیشتر دچار آن هستیم و راه کار بهتری باید برای آن پیدا کنیم.

 

نهم: در غذا خوردن هم تشبه به غیر مسلمانان مذمت شده است؛ از این رو فرموده اند هنگام غذا خوردن، گوشت را با چاقو تکّه نکنید؛ بلکه آن را با دندان پیشین بگیرید و تکه کنید که این گونه گواراتر است.

 

دهم: خورده‌هاى نان و غذا را که در سفره ریخته می شود را بخورید که فقر را مى‌زداید و مهریه‌ى حور العین مى‌شود و هر که آن‌ها را بخورد،دلش از دانش و حکمت و ایمان و نور پر مى‌شود؛ و فرموده اند آنچه از سفره بیرون مى‌افتد بخورید زیرا شفاى هر دردى است باذن خدا براى هر کس که بدان شفا جوید؛ امّا در بیابان خورده های غذا را برای پرندگان و حیوانات بیابان بگذار و بگذر.

 

یازدهم: بعد از غذا دندان ها را خلال کنید، ولی برای خلال دندان از چوب ریحان و شاخه انار و نی و برگ درخت خرما استفاده نکنید.

 

دوازدهم: غذای داغ برکت ندارد؛ بگذارید غذا کمی خنک شود؛ که به فرمایش نبی اکرم: خداوند متعال نخواسته است که آتش به ما بخوراند و برکت در غذاى خنک است.

 

سیزدهم: پرخوری نکنید؛ تا کاملا گرسنه نشده اید غذا نخورید و پیش از آنکه کاملاً سیر شوید دست از غذا خوردن بکشید؛ که این رمز سلامتی است؛ پرخوری علاوه بر اینکه موجب اختلال در کار معده می شود، اصولا هم بسیار مذموم است؛ و فرموده اند خداوند بیشتر از هر چیز از شکم پر متنفر است؛ به فرمایش نبی اکرم پرخوری موجب قساوت قلب می شود؛ و اعضای بدن را در طاعت کند مى‌کند؛ و گوشها را بر شنیدن موعظه کر می کند؛ چند لقمه‌اى براى فرزند آدم کافى است که بنیه او را حفظ‍‌ کند؛ اگر ناچار باید خورد یک سوم را براى غذا و یک سوم را براى نوشیدنى‌ها و یک سوم را براى نفس کشیدن اختصاص دهد.

 

چهاردهم: صبحانه اول صبح و شام اول شب بهترین وعده های غذایی هسند؛ ترجیحاً در بین روز و بین شب غذا نخورید. اول صبح یعنی ساعت 7 صبح نه ساعت 10 و 11، اول شب هم یعنی یکی دو  ساعت بعد از غروب آفتاب نه ساعت 12 شب؛ شام خوردن را ترک نکنید که ترک آن ویرانى تن است.

 

پانزدهم: سر سفره ای که چند نفر نشسته اند ادب حکم می کند که از غذای جلوی خودتان بردارید؛ لقمه ها را کوچک بردارید؛ و به روی دیگران کمتر نگاه کنید.

 

شانزدهم: حتی الامکان در حال جنابت غذا نخورید که موجب فقر و پیسی می شود. 

 

هفدهم: بعد از خوردن غذا به پشت بخوابید، و پای راست را روی چپ بیندازید؛ این کار به هضم غذا در معده کمک می کند.

 

هجدهم: ترجیحاٌ غذا را فوت نکنید؛ این هم از مواردی است که دلیل روشنی برای آن نیافتم اما حتما حکمتی در آن است.

 

نوزدهم: باقیمانده نان و غذا را که قابل استفاده است دور نریزید؛ اسراف حرام است؛ روز ها و ماه ها ابر و باد و مه و خورشید و فلک گردیده اند تا از زمین سرد و خاک تیره گندمی بروید و نان شود؛ تا علفی بروید و گوشت شود؛ تا بر شاخه های درختان میوه های گوارا پدید آید؛ حتی دور انداختن هسته خرما - اگر قابل استفاده باشد - و حتی پوست کندن میوه هایی که پوست آن قابل خوردن است هم اسراف است. چه رسد به باقیمانده نان و غذا.

 

بیستم: موقع خوردن گوشت چسبیده به استخوان، آن را کاملاً پاک نکنید؛ زیرا اجنه هم در آن سهمی دارند و اگر چنین کنید چیزى بهتر از آن را از خانه شما مى‌ربایند.

 

زندگی در عین سادگی بسیار پیچیده است؛ گاه یک حرکت کوچک تأثیرات بزرگی در زندگی انسان دارد؛ که فرمود (( هر کس هم وزن ذره ای خوبی کند آن را می بیند)).

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

منبع:  روایات رسیده از پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین علیهم السّلام - پایگاه اینترنتی (( جامع الاحادیث ))

رسالۀ توضیح المسائل حضرت آیت الله سیستانی – مسائل 2653 و  2654

تهیّه و تنظیم:  امور تغذیه دانشگاه حضرت معصومه (س)
ویرایش دوم - آذر 403